فاطمه ملایم؛ حسن بشیر
چکیده
این تحقیق درصدد است خطبۀ توحیدیۀ امام رضا (ع) را به‌صورت تحلیلی توصیفی، مبتنی بر رویکرد روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام) در پنج فضای گفتمانی «فضای نظری ساختاری»، «فضای معنایی ارزشی»، «فضای ...
بیشتر
این تحقیق درصدد است خطبۀ توحیدیۀ امام رضا (ع) را به‌صورت تحلیلی توصیفی، مبتنی بر رویکرد روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام) در پنج فضای گفتمانی «فضای نظری ساختاری»، «فضای معنایی ارزشی»، «فضای ارتباطی هویتی»، «فضای گفتمانی»، و «فضای فراگفتمانی» مورد تحلیل قرار دهد. هدف این پژهش، رمزگشایی سبک بیانی امام در ارائه مفاهیم عمیق فلسفی توحید و کشف لایه‌های زیرین معنایی خطبه و ناگفته‌های غایب آن، سپس استخراج گفتمان حاکم بر آن و فرایندهای مؤثر بر شکل‌گیری آن است. نتیجه پژوهش حاکی است که پیوستگی و انسجام عبارت‌ها، گزینش واژگان مأنوس و رایج، دقت در نظم و چینش آن‌ها و موسیقی برآمده از واژگان و عبارت‌های آهنگین و سجع و قافیه، موجب شده، سبک بیان خطبه شیواترین و رساترین سبک برای ادای معانی عمیق فلسفی شود و متنی را به وجود آورد که سرتاسر عبارت های آن، واحد منسجمی را تشکیل می‌دهد که غیرقابل تفکیک هستند. در تحلیل این خطبه همچنین شاهد نمونه‌هایی از بینامتنیت ها هستیم، امام رضا (ع) آیات قرآن را محور اصلی بحث خود قرار می‌دهند، برخی از فرازهای خطبه تداعی کننده تضمین‌های قرآنی و برخی تداعی کننده فرمایش‌های حضرت امام علی (ع) هستند که در کشف فضای گفتمانی خطبه تاثیرگذار است. دال‌های اساسی، فراگفتمانی و نقشه معنایی به دست آمده از تحلیل این خطبه نشان‌دهنده عمق معنایی آن دربارۀ شناخت خداوند متعال است که به‌طور اختصار شامل موارد ذیل است: 1. ایمان کامل به خداوند، 2. تفاوت نداشتن ذات با صفات خدا، 3. خدا معلول نیست.
